13 лютага 1850
года ўладальнік маёнтка Малая Бераставіца, былы прадвадзіцель дваранства
Сакольскага павета Антон Іпалітавіч Ваўкавіцкі
падае прашэнне на імя імператара Мікалая І аб дазволе будаўніцтва
мураванага касцёла замест старога драўлянага ў сваім маёнтку. Да прашэння быў
дададзены план касцёла з фасадам гродзенскага каморніка Малевіча. Віленская
Рымска-каталіцкая Духоўная кансісторыя згадзілася на пабудову новага мураванага
касцёла замест драўлянага, які паходзіў з ХVІІІ ст. і прыйшоў у заняпад. На
працягу ўсяго 1850 года дазвол на будаўніцтва А. І. Ваўкавіцкім мураванага
касцёла ў сваім маёнтку паспяхова праходзіў праз шматлікія дзяржаўныя ўстановы
Гродзенскай губерніі. Пакуль нарэшце не трапіў у Галоўнае Упраўленне шляхоў
сувязей і грамадскіх будынкаў Гродзенскай будаўнічай і дарожнай камісіі. 23
снежня 1850 года будаўнічая камісія разгледзела план касцёла каморніка Малевіча
і выявіла памылкі. У водзыве Гродзенскай будаўнічай камісіі аб гэтым напісана
наступнае: “План, фасад и разрезы начертаны без соблюдения архитектурных правил
и симметрии… К проекту не приложено плана колокольни, которую прилично было бы
устроить на фронте костела”. Камісія адпраўляе план Малевіча назад у Губернскае
Праўленне для “переделки такового в простом, но красивом стиле, для подобных
сооружений принятом”.
Праз год, 13 лютага 1851 года,
неадобраны план касцёла быў вернуты Антону Ваўкавіцкаму ў Малую Бераставіцу з
прапановай зрабіць другі варыянт плана і фасада касцёла. Рэкамендавана, каб
гэтую работу выканалі спецыялісты Гродзенскай будаўнічай камісіі. 6 сакавіка 1851 года памешчык А.І. Ваўкавіцкі
зноў падае на імя імператара Мікалая І прашэнне аб дазволе зацвердзіць новы
план касцёла са званіцай. Так, 31 сакавіка 1851 года з’явіўся другі канчатковы
план касцёла Св. Антонія для Малой Бераставіцы інжынера і падпалкоўніка
Нардштэйна, загадчыка чарцёжнага стала Гродзенскай будаўнічай камісіі. Менавіта
яго план і быў зацверджаны будаўнічай камісіяй, а праз некалькі месяцаў
перададзены А.І. Ваўкавіцкаму ў Малую Бераставіцу.
16 красавіка 1851 года
Губернскае Праўленне дае дазвол А.І. Ваўкавіцкаму пабудаваць мураваны касцёл у
яго маёнтку згодна праекта інжынера Нардштэйна. 1 жніўня 1851 года Антон
Іпалітавіч атрымаў гэты праект. 30 верасня 1851 года было распачата будаўніцтва
мураванай святыні, якое завяршылася ў 1859 годзе.Касцёл асвечаны пад тытулам
Сятога Антонія з Падвы.
Вясной 1868 года ў Малай
Бераставіцы па запрашэнні сям’і Ваўкавіцкіх пабываў кампазітар і мастак
Напалеон Орда (1807-1883). Дзякуючы яго малюнкам, якія захоўваюцца ў Кракаве,
можна ўбачыць першапачатковы выгляд касцёла Св. Антонія. Гэта прамавугольнае
збудаванне, упрыгожанае 4-граннай паўкупальнай званіцай над галоўным
фасадам.Інтэр’ер вырашаны адзіным прамавугольным нэфам з трыма алтарамі. Над
галоўным парталам была паўкруглая ніша з рэльефам Сятога Антонія, які не
захаваўся. Помнік архітэктуры позняга класіцызму з рысамі рэтраспектыўнага
рускага стылю.
7 верасня 1866 г.
будынак касцёла быў перададзены праваслаўнаму духавенству а ў 1868 г.
пераасвечаны пад царкву Святой Троіцы. Гродзенскае праўленне прызначыла суму ў
910 рублёў срэбрам, якая была выкарыстана ў асноўным на ўнутраную аздобу
царквы, іканастас. З 1919 года храм зноў вернуты католікам.
З прыходам савецкай
улады ў 1939 годзе касцёл зачынілі. Але пасля Другой сусветнай вайны касцёл быў
зарэгістраваны мясцовым ксяндзом Казімірам Мацкевічам, які праводзіў службу з
1945 па 1947 гг. Пад націскам атэістычнай прапаганды ён пераязджае ў Польшчу. З
1948 года службу праводзіць ксёндз Алоіз Тамковіч з Макараўскага прыходу. Ён
заставаўся верным сваім прыхаджанам да свайго арышта ў 1951 годзе. Звесткі пра
апошнія дні касцёла змешчаны ў “Дакладзе аб рабоце за 1954 год і аб дзейнасці
рэлігійных культаў у Гродзенскай вобласці” (Дзяржаўны архіў Гродзенскай вобласці).
Упаўнаважанавы Савета па справах рэлігійных культаў пры СМ БССР М. Саласенкаў
піша: «Одно католическое религиозное общество в деревне Малая Берестовица
Берестовицкого района снято с регистрации бывшим Уполномоченным Совета в связи
с тем, что костел, находившийся в пользовании этого общества, в 1952 г. был
уничтожен пожаром».
Час адраджэння
малабераставіцкай святыні наступіў у 1991 годзе, дзякуючы намаганням ксяндза
Казіміра Жыліса з Індуры. Адноўлены з руінаў касцёл ён асвяціў у 1994 годзе
пад гістарычнай назвай у гонар Святога Антонія Падуанскага. У 2014 годзе
малабераставіцкая парафія адзначыла 20-годдзе з часу аднаўлення касцёла.
Будынак касцёла пастаўлены на высокім земляным вале побач з аўтадарогай
Бераставіца – Гродна і надае мястэчку прыкметны сімвал веры. Храм дзейнічае.
Бібліяграфія: