Першыя фотаздымкі Вялікабераставіцкай капліцы былі
зроблены Казімірам Касакоўскім у 1900 г. Капліца ўзвышалася на могільнікавай
гары сваімі строгімі прапорцыямі ўсходняга шатра. Аб’ём збудавання быў выкананы
ў класічным стыле круглай ратонды, падзеленай на восем граней і завершаны
васьмігранным шатровым дахам, накрытым гонтам. Драўляныя сцены былі ўпрыгожаны лучковымі
аконнымі рамамі белага колеру.На вяршыне шатра ўзвышаўся жалезны крыж.У
сярэдзіне 1960-х гадоў быў зафіксаваны апошні стан могільнікавай капліцы са
званніцай, якія знаходзіліся ў добрым выглядзе.
Пасля закрыцця
старога касцёла (у 1947 г.) і новага касцёла (у 1965 г.) у Вялікай Бераставіцы
дзейнічала толькі капліца на каталіцкіх могілках. Яе абслугоўвала сям’я
Малынічаў: сёстры Яніна і Тэрэза. Пасля смерці апошняй з сясцёр Тэрэзы Малыніч
у 1975 годзе нечаканы пажар знішчыў старажытную капліцу на могілках. Яшчэ
раней, у 1973 г. супрацоўнікі 26-й экспедыцыі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР
выявілі у капліцы драўляную статую Святога Яна Божага (ХVІІІ ст.), якая была перанесена
са старога касцёла Вялікай Бераставіцы пасля яго закрыцця. Гэта статуя
з’яўляецца выдатным помнікам разбярскага мастацтва эпохі барока на Беларусі.
У жніўні 2018 г.
настаў час адраджэння бераставіцкай капліцы на каталіцкіх могілках. Фундамент мураванага
збудавання невялікіх памераў асвяціў дапаможны біскуп Гродзенскай дыяцэзіі Юзаф
Станеўскі ў прысутнасці пробашча Вялікабераставіцкай парафіі айца Вальдэмара
Слоты і прыхаджан нашага гарадскога пасёлка. Восенню 2019 г. будаўніцтва было
завершана і выканана аздабленне інтэр’ера. Памеры адноўленай капліцы аказаліся
настолькі малыя (3х6 м.), што ўвесь яе аб’ём памясціўся бы ў старую
васьмігранную капліцу дыяметрам 10 м. Адзінае аздабленне – крыж, які схаваны
пад выступам двухсхільнага даху і звісае на ланцугах перад уваходам, прымушае
задумацца аб цяжару жыцця.
Бібліяграфія:
Выпіскі з дакументаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі ў Гродна (НГАБ
у Гродна) выканаў А.Ф.Втарушын у 2023 г.
А.Втарушын. Пераўтварэнне Святога Яна ў Бераставіцы. Гістарычны
нарыс. (Да 90-годдзя з часу другога адраджэння касцёла Найсвяцейшай Панны Марыі
ў Вялікай Бераставіцы) /Андрэй Втарушын – Вялікая Бераставіца. 2012. С.39
Ксёндз Мечыслаў
Малыніч-Маліцкі (1888-1969). З
серыі “Уратаваць ад забыцця” /Пад рэд. айца Вальдэмара Слоты, пробашча
Вялікабераставіцкай парафіі – Вялікая Бераставіца. 2023. С.24
Kossakowski S.K. Wspomnienia z przeszlosci spisane dla dzieci i wnukow. Wyjatki wybral K.Gorski – Buenos Airos –
Paryz. 1974
Maroszek Jozef. Z historii miast i wiosek: Rakow, Rudawa, Iwieniec.-
Magazyn Polski. № 1.1992. S.37-38